Kolonialisme op de vensterbank: exotische planten in het Wereldmuseum Wenen

Kolonialisme op de vensterbank: exotische planten in het Wereldmuseum Wenen

Van 28 mei 2025 tot en met 25 mei 2026 is in het Weltmuseum Wenen een fascinerende tentoonstelling getiteld ‘Kolonialisme op de vensterbank’ te zien. Deze tentoonstelling belicht de interessante geschiedenis van tien populaire kamer- en balkonplanten, waaronder de timmermansspar, berkenvijg, aloë vera en vele andere. Elk van de planten vertelt zijn eigen verhaal over de oorsprong ervan en de mensen die het ontdekten en verspreidden. Wat vooral spannend is, is dat veel van deze planten inheems zijn buiten Europa. Voor wie meer wil weten over de biografieën van deze ‘exoten’ is een bezoek aan deze show een must.

De tentoonstelling, samengesteld door Bettina Zorn, gaat in op de rol van botanici en plantenjagers sinds de 17e eeuw, die op zoek gingen naar geneeskrachtige en nuttige planten. In die tijd dienden exotische planten vaak als statussymbool voor de adel en de hogere klasse. Een voorbeeld is de spinplant, die Johann Wolfgang von Goethe waardeerde en die zijn weg vond naar de hoofse sfeer. Een andere ster is de binnenspar, die in 1774 door James Cook in de Stille Oceaan werd ontdekt en naar Europa werd gebracht.

De planten als hedendaagse getuigen

Interessant genoeg laat de tentoonstelling ook zien dat de Afrikaanse viooltjes via een Duitse Oost-Afrikaanse expeditie hun weg naar Europa vonden. Deze verbanden maken de invloed van het kolonialisme op de plantkunde en de observatie van planten in Europa duidelijk. Maar wat zijn de wortels van deze verbindingen? Volgens de geschiedenis van de Antropologische Vereniging in Wenen, opgericht in 1870, is de interactie tussen culturen diepgeworteld. Deze vereniging speelde een belangrijke rol bij de oprichting van een antropologisch en prehistorisch museum, dat in 1889 werd geopend en een afdeling voor etnologie en antropologie omvatte.

Het museum was een product van de koloniale en etnografische collecties, die ondanks het gebrek aan koloniale macht van Oostenrijk-Hongarije steeds belangrijker werden. Zo werd een uitgebreide collectie uit het door Britse troepen veroverde koninkrijk Benin als geschenk in het museum geïntegreerd. Hier worden de zaden van het kolonialisme zichtbaar, die ook hun invloed hebben achtergelaten op de manier waarop we met planten omgaan.

Een nieuwe kijk op de geschiedenis

Maar hoe is de kijk op de koloniale geschiedenis en wetenschap in de loop van de tijd veranderd? Sinds de jaren tachtig zijn kritische stemmen uit de ooit gekoloniseerde landen op grotere schaal gehoord. Tegenwoordig onderzoeken historici niet alleen de rol van Europa in het kolonialisme, maar ook de waardevolle expertise van gekoloniseerde volkeren. Deze reflecties openen nieuwe perspectieven op de planten om ons heen en maken duidelijk dat kennis niet uitsluitend Europees is. Een sprekend voorbeeld is de cartografie: tijdens de Britse koloniale periode werd lokale kennis van planten en kaarten vaak genegeerd of niet voldoende gewaardeerd.

Met de tentoonstelling ‘Kolonialisme op de vensterbank’ levert het Weltmuseum Wien een belangrijke bijdrage aan het kritische onderzoek van deze onderwerpen. Bezoekers kunnen een divers programma verwachten dat niet alleen de schoonheid van de plantenwereld viert, maar ook aandacht besteedt aan de verhalen achter de raamplanten. Botanische diversiteit verrijkt onze private en publieke ruimtes, en deze tentoonstelling nodigt ons uit om na te denken over onze interactie met planten.

Meer informatie over de tentoonstelling vindt u op de website van ORF en dat Wereldmuseum Wenen, evenals voor historische contextualisering bpb.de.