Claus Peymann: Theatericoon met scherpe randen en grote dromen

Claus Peymann: Theatericoon met scherpe randen en grote dromen

Op 18 juli 2025 ontvingen wij het droevige nieuws van het overlijden van de bekende theaterpersoon Claus Peymann, die werd beschouwd als het enfant verschrikkelijke van het Duitstalige theaterlandschap. “Ik ben een mammoet die niet meer echt in deze tijd past”, zei Peymann ooit over zichzelf. Maar ondanks zijn eigenzinnige karakter blijft hij onvergeten en heeft hij een grote impact gehad op de theaterwereld. Zijn opvattingen waren vaak provocerend en veroorzaakten verhitte debatten - zowel in het theater als in de politieke wereld.

Het pad van Peymann voerde hem door de belangrijkste etappes van Europa. Geboren in 1937 en 1968, was hij artistiek directeur van de theaters van Stuttgart en Bochum voordat hij van 1986 tot 1999 leiding gaf aan het Burgtheater in Wenen. Gedurende deze tijd regisseerde hij de première van Thomas Bernhards controversiële toneelstuk 'Heldenplatz', wat tot landelijke verontwaardiging leidde. Daarna werkte hij tot 2017 bij het Berliner Ensemble, waar hij als directeur het doel nastreefde om van het huis een ‘hoektand van de machtigen’ te maken, wat hij uiteindelijk als een mislukking zag omdat er naar zijn mening te weinig echte tegenstanders waren.

Een leven vol controverses

Zijn carrière werd echter niet alleen gekenmerkt door succes. Na een controversiële oproep om donaties voor de terrorist Gudrun Ensslin werd hij in Stuttgart uitgeroepen tot ‘staatsvijand nummer één’. “Ik wilde laten zien dat terroristen ook mensen zijn”, zei hij, ter rechtvaardiging van zijn beslissing. Deze provocerende uitspraken en acties leidden regelmatig tot conflicten, maar dat weerhield hem er niet van om zijn stem te laten horen met scherpe kritiek op andere theaterpersoonlijkheden en bijvoorbeeld de toenmalige staatssecretaris van Cultuur Tim Renner.

Ondanks talloze controverses was Peymann enorm populair bij kijkers. Zijn sterke gevoel voor theater, dat voor hem altijd een plaats van utopie was, maakte hem onmiskenbaar. “Is het theater niet verantwoordelijk voor het creëren van utopieën?” benadrukte hij vaak. Zijn passie en onvermoeibare toewijding aan kunst hebben op veel mensen een blijvende indruk achtergelaten.

Cultureel erfgoed

Peymanns nalatenschap wordt niet alleen in Wenen en Berlijn, maar ook internationaal geëerd. Volgens theater.de heeft het theater een lange geschiedenis die teruggaat tot de oudheid. Peymann heeft deze traditie voortdurend opnieuw geïnterpreteerd door middel van innovatieve producties en nieuwe impulsen. Het theater zelf heeft zich door de eeuwen heen ontwikkeld; van simpele optredens tot complexe stukken en van een volledig mannelijke cast tot een divers en inclusief podium.

De diversiteit aan theater die Peymann promootte symboliseert tot op de dag van vandaag de relevantie en maatschappelijke betekenis van theater. Zijn kritische houding tegenover de hedendaagse theaterpolitiek blijft niet ongenoemd. Veel theatermakers gebruiken als voorbeeld zijn eerlijke karakter, dat ook in moeilijke tijden niet verstomde. Het verlies van zo’n uniek karakter zal een blijvende impact hebben op het Oostenrijkse en Duitse theaterlandschap.

Of het nu een berserker, een elegante heer of een schurk was: de meningen over Claus Peymann waren net zo divers als zijn werk zelf. In ieder geval zullen wij de nagedachtenis van deze geweldige persoon en zijn buitengewone werk eren. Zijn laatste publieke optreden vond plaats op 10 oktober 2021 tijdens een matinee in het Theater in der Josefstadt. In een interview met Renata Schmidtkunz reflecteerde hij op zijn werk en de vele facetten van theater.

In deze moeilijke uren gaat ons medeleven uit naar de nabestaanden en de theatergemeenschap, die een gepassioneerd pleitbezorger en onvermoeibare strijder heeft verloren. Moge zijn nalatenschap toekomstige generaties kunstenaars blijven inspireren.