Sigmund Freud: Η δραματική έξοδος από τη Βιέννη και οι κληρονόμοι του

Sigmund Freud: Η δραματική έξοδος από τη Βιέννη και οι κληρονόμοι του

Μέσα στην ταραχώδη ιστορία του 20ού αιώνα, είναι δύσκολο να αγνοήσουμε μια φιγούρα τόσο έντονα συνδεδεμένη με την ψυχανάλυση όπως ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Οι σκοτεινοί καιροί που διαμόρφωσαν τη ζωή και το έργο του ιδρυτή της ψυχανάλυσης φωτίζονται αυτή τη στιγμή στην έκθεση «The Freud Case. Documents of Injustice» στο Μουσείο Sigmund Freud. Αυτή η παράσταση διαρκεί έως τις 9 Νοεμβρίου 2026 και ρίχνει φως στις οδυνηρές συνθήκες που συνόδευσαν τη φυγή του Φρόιντ από τη Βιέννη το 1938.

Στις 12 Μαρτίου 1938, η Βέρμαχτ εισέβαλε στην Αυστρία και οι εξελίξεις στη Γερμανία, που είχαν ήδη παρατηρηθεί από την παράδοση της εξουσίας στον Χίτλερ τον Ιανουάριο του 1933, αυξήθηκαν σε ένταση. Ο ίδιος ο Φρόιντ έπρεπε να φύγει από την πόλη του με την οικογένειά του στις 4 Ιουνίου 1938. Σε μια συγκινητική πράξη απόδρασης, έφυγε από τη Βιέννη με τη σύζυγό του Μάρθα, την κόρη του Άννα, 20 βαλίτσες και τον αγαπημένο τους σκύλο Λουν. Πήραν δύο ταξί στον West Station, όπου το Orient Express έφυγε στις 3:14 μ.μ. και έφτασε στο Λονδίνο στο σταθμό Victoria στις 6 Ιουνίου 1938. Μέχρι την άνοιξη του 1939, συνολικά 38 απειλούμενοι ψυχαναλυτές είχαν εγκαταλείψει την πόλη, γεγονός που υποδηλώνει την ταχεία οργάνωση αυτής της απόδρασης από το Λονδίνο. Η Άννα Φρόιντ ενημέρωσε τον πατέρα της και βοήθησε στην επιτάχυνση της απόδρασης των περισσότερων συναδέλφων της.

Το τραύμα της απόδρασης

Η έκθεση δείχνει αναλυτικά πώς ο Φρόιντ και η οικογένειά του αντιμετώπισαν την απώλεια και την αβεβαιότητα της εποχής τους. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ιστορικά ντοκουμέντα που παρείχε η ναυτιλιακή εταιρεία E. Bäuml, η οποία συμμετείχε στην τεκμηρίωση των γαλήνιων επίπλων των Φρόιντ. Ο ίδιος ο Φρόυντ είπε σε μια επιστολή του προς τον αδελφό του Αλέξανδρο ότι θα μπορούσε να αισθανθεί «ελεύθερος από τους Ναζί» μόνο όταν τα έπιπλά του είχαν φτάσει στο Λονδίνο. Αυτά τελικά παραδόθηκαν στις 8 Αυγούστου 1939 και αποτέλεσαν τα θεμέλια της νέας τους ζωής στους Κήπους Maresfield, τους οποίους ονόμασαν με στοργή «Berggasse», από το σπίτι τους στη Βιέννη.

Ωστόσο, η οδυνηρή ιστορία δεν τελειώνει με τη φυγή του Φρόιντ. Η έκθεση πραγματεύεται επίσης τη μοίρα των τεσσάρων αδελφών του που δεν κατάφεραν να ξεφύγουν. Απελάθηκαν στο Theresienstadt το 1942, όπου πέθανε η Adolfine Freud, ενώ η Rosa Graf, η Pauline Winternitz και η Maria Freud δολοφονήθηκαν στην Treblinka. Ο αδελφός του Σίγκμουντ, Αλέξανδρος, κατέληξε στο Τορόντο, όπου πέθανε το 1943. Γίνεται σαφές ότι η δίωξη των ψυχαναλυτών βασίστηκε κυρίως στην εβραϊκή τους καταγωγή - όχι στα γραπτά ή στο επιστημονικό τους έργο.

Η επαπειλούμενη λήθη της ψυχανάλυσης

Ο αντισημιτισμός που επικρατούσε στα χρόνια του εθνικοσοσιαλισμού κόστισε τη ζωή σε πολλούς ψυχαναλυτές. Όπως φαίνεται σε μια πρόσφατη μελέτη του Adolf Josef Storfer, του οποίου η μοίρα οδήγησε από τη Βιέννη στη Σαγκάη και τελικά στην εξορία στην Αυστραλία, η σκηνή της ψυχανάλυσης αποδεκατίστηκε από διώξεις και φόνο. Οι αντισημιτικές δυσαρέσκειες δεν τελείωσαν με τη φυγή, αλλά διέτρεξαν ολόκληρη την ιστορία της ψυχανάλυσης και απαιτούσαν συνεχώς το θάρρος να παλέψεις ενάντια στην αδικία. Αυτές οι πτυχές είναι κρίσιμες για την κατανόηση της ιστορίας της ψυχανάλυσης και των πρωταγωνιστών της.

Η έκθεση «The Freud Case» στο Μουσείο Sigmund Freud όχι μόνο προσφέρει μια εικόνα για τη ζωή ενός από τους μεγαλύτερους στοχαστές της ψυχολογίας, αλλά αναδεικνύει επίσης τις ανθρώπινες τραγωδίες και τις αφάνταστες συνέπειες του αντισημιτισμού. Αξίζει μια επίσκεψη για να ασχοληθείτε με αυτή τη σκοτεινή αλλά σημαντική ιστορία και να κρατήσετε ζωντανή την κληρονομιά της ψυχανάλυσης. Σε μια χώρα όπου εργαζόταν κάποτε ο Φρόιντ, το πορτρέτο του παρουσιάζεται τώρα μετά τη βίαια εκδίωξή του. Υπάρχουν πολλά να ανακαλύψετε και να σκεφτείτε.