Sint Elisabeth: Van koningsdochter tot armoede-icoon in Marburg!

Sint Elisabeth: Van koningsdochter tot armoede-icoon in Marburg!

Op 19 november 2025 herdenken we St. Elisabeth van Thüringen, een fascinerende en opmerkelijke figuur uit de Middeleeuwen. Geboren op 7 juli 1207 in Sárospatak, Hongarije, was zij de dochter van koning Andreas II en Gertrude van Andechs. Haar vroege jeugd werd gekenmerkt door politieke turbulentie en machtsstrategische overwegingen, aangezien ze op vierjarige leeftijd naar de Wartburg werd gebracht om op te groeien aan het Thüringer hof. Dit gebeurde met het oog op een gepland huwelijk met de oudste zoon van landgraaf Hermann van Thüringen, dat bedoeld was om de familiebanden te versterken. Het wordt duidelijk dat de huwelijksplannen ook werden beïnvloed door hoge sociale overwegingen, vooral omdat Elisabeths moeder uit een invloedrijke adellijke familie kwam en de connecties werden aangemoedigd door haar broers en zussen.

In 1221 trouwde Elisabeth uiteindelijk met Lodewijk IV van Thüringen in de Georgenkirche in Eisenach. Het huwelijk werd gekenmerkt door geluk en Elisabeth vergezelde haar man niet alleen op feestjes maar ook op zijn reizen. Hun gedeelde toewijding aan de behoeftigen kwam tot uiting in de oprichting van een ziekenhuis in Gotha in 1223. Elisabeth werd diep beïnvloed door de religieuze armoedebeweging, die haar ertoe bracht de pracht die gebruikelijk was in de Thüringer cultuur te verwerpen en voor de zieken en behoeftigen te zorgen. Tijdens een hongersnood in 1226 opende ze zelf de graanschuren voor mensen in nood, wat haar reputatie als heilige weldoener versterkte.

Een tragische gang van zaken

De sappigste hoofdstukken van haar verhaal zijn de tragische wendingen die plaatsvonden na de vroegtijdige dood van haar man in 1227. Lodewijk stierf tijdens de Vijfde Kruistocht toen Elizabeth nog maar 19 jaar oud was. Na zijn dood veranderde haar leven radicaal: vanaf dat moment leefde ze in armoede, gaf alles wat ze had aan de armen en werd veracht door haar eigen familie en voormalige kennissen. Dit illustreert hoe vrouwen in de middeleeuwen, ondanks de politieke invloed die aan hen werd toegeschreven, vaak ernstig beperkt waren en hoe hard hun realiteit was.

Elisabeth werd tegen haar wil vastgehouden door haar oom, bisschop Ekbert van Bamberg. Uiteindelijk wist ze echter te ontsnappen en vond een nieuw ziekenhuis in Marburg, waar ze als ziekenhuisverpleegster woonde en zich toelegde op de zorg voor melaatsen. Haar betrokkenheid bij de samenleving was voor die tijd opmerkelijk, omdat veel vrouwen in haar positie een zeer beperkte handelingsruimte hadden. Vrouwen worden in de geschiedschrijving vaak over het hoofd gezien, maar Elizabeths daden erkennen de lang onderschatte rol van vrouwen in de Middeleeuwen, die achter de schermen banen en posities bekleedden.

Erfenis van de heiligen

Op 17 november 1231, slechts 24 jaar oud, stierf Elisabeth na een kort ziekbed en vond haar laatste rustplaats in de kapel van het ziekenhuis dat ze in Marburg had gesticht. Haar leven en werk werden postuum op grote schaal afgebeeld in de kunst en literatuur, en ze werd heilig verklaard. Haar verhaal laat op indrukwekkende wijze zien hoe vrouwen, ondanks de uitdagingen van hun tijd, een belangrijke rol konden spelen in de samenleving - zij het door huwelijksallianties, als abdissen of door persoonlijke heldendaden. De herinnering aan Elisabeth van Thüringen is niet alleen die van een heilige, maar ook die van een moedige vrouw die opkwam voor de zwaksten in haar samenleving.