Première in Josefstadt: Bernhards 'Theatermaker' - schandalen en machtsspelletjes!

Première in Josefstadt: Bernhards 'Theatermaker' - schandalen en machtsspelletjes!

Op 23 oktober 2025 vierde Thomas Bernhards “The Theatre Maker” zijn première in het Theater in der Josefstadt. Geregisseerd door Matthias Hartmann en met Herbert Föttinger in de hoofdrol wordt het verhaal over de tirannieke theaterregisseur Bruscon opnieuw opgevoerd, waarin zowel inherente kritiek op de theaterwereld als diepgaande vragen over machtsmisbruik aan bod komen. Föttinger, zelf directeur van het theater, wordt afgeschilderd als een vrouwonvriendelijke machtsfiguur en heeft de uitdaging aanvaard om een ​​personage te spelen dat hem op een bepaalde manier weerspiegelt.  nachtkritik.de meldt dat Hartmann zichzelf in het programma omschrijft als een ‘intergenerationeel persoon’ en zich richt op juist deze kwestie van machtsmisbruik.

Ook het decorontwerp van Volker Hintermeier is opmerkelijk. Het tweedelige podium weerspiegelt de innerlijke onrust van de hoofdpersoon: aan de linkerkant ziet het publiek een armoedige evenementenhal in een taverne, terwijl aan de rechterkant een sombere kamer wordt getoond die de innerlijke duisternis van Bruscon symboliseert. De rol van Bruscons vrouw wordt overgenomen door Silvia Meisterle, die met haar dans commentaar geeft op de verbale aanvallen van haar man.

Een klassieker met geschiedenis

‘De Theatermaker’ wordt sinds de première in 1985 op de Salzburger Festspiele beschouwd als een klassieker uit de naoorlogse literatuur, wat toen al voor een schandaal zorgde. Toenmalig minister van Financiën Franz Vranitzky en minister van Onderwijs Herbert Moritz reageerden gevoelig op de provocerende teksten van Bernhard. Bernhard zelf bekritiseerde de tradities van het theater en riep op tot verandering in de samenleving. Daarom heeft het stuk vandaag de dag nog steeds een symbolische meerwaarde orf.at onderstreept.

Föttingers vertolking geeft het karakter van Bruscon een intensiteit die merkbaar is in de perceptie van het publiek. In de slotscène lijkt Bruscon overweldigd door zijn familie, mompelt de berustende woorden ‘Alsof ik het wist’ en valt op zijn knieën, wat geïnterpreteerd kan worden als een krachtig beeld van het mislukken van zijn autoritaire ambities. Ondanks uitstekende acteerprestaties was het applaus na de première tamelijk gedempt, met wat boegeroep, wat duidde op de gemengde reacties in het publiek.

Achtergrond en context

Het thema machtsmisbruik en autoritaire structuren loopt als een rode draad door de productie. Hartmann bekritiseerde het feit dat vrouwonvriendelijke tirades in Bernhards teksten tegenwoordig niet langer acceptabel zijn. Hij benadrukt dat Bernhards muzikale taal van groot belang is voor de productie. Dit kritische onderzoek past in de debatten over de rol van macht en genderverhoudingen in het hedendaagse theaterlandschap. literaturhaus-wien.at wijst er ook op hoe Bernhards werken intertekstueel verbonden zijn en resoneren met historische en sociale thema's.

Het stuk wijst niet alleen op interpersoonlijke conflicten, maar bekritiseert ook het theaterbedrijf zelf. Föttinger zal zijn functie in 2026 overdragen aan Marie Rötzer en is van plan zich terug te trekken uit het verdere regiewerk, terwijl Matthias Hartmann met ‘Immanuel Kant’ weer voet aan de grond wil krijgen in Wenen. Zijn terugkeer zal spannend zijn, omdat de complexiteit van de personages en de kritische benadering van Bernhards teksten duidelijk maken dat het theater in der Josefstadt zichzelf voortdurend moet herdefiniëren.